اخلاق انتخاباتی نامزدها در زمان انتخابات پس از اطمینان شخص از خود برای معرفی شدن به عنوان نامزد، بحث اخلاق انتخاباتی مطرح می شود که برخی از آنها را به طور اختصار بیان می کنیم.  

1.اسراف نکردن در تبلیغات

به راستی، میزان در حوزه تبلیغات انتخاباتی چیست؟ آیا نامزدهای انتخابات می توانند با عنوان حفظ دین و اینکه جبهه مقابل بر حق نیست، دست به تبلیغات وسیع با هزینه های گزاف بزنند؟ یکی از آسیب ها، هزینه های هنگفتی است که صرف تبلیغات می شود. نامزدها به جای اینکه در صدد شناساندن خود به مردم باشند، مبالغی کلان را صرف تبلیغات می کنند که چیزی جز اسراف را به همراه ندارد.امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: «مَنْ کانَ لَهُ مالٌ فایّاهُ وَ الفِساد؛ فانّ اِعْطاءَ المالِ فی غَیرِ وَجهٍ تَبْذیرٌ وَ اسرافٌ وَ هُوَ یَرفَعُ ذِکْرَ صاحبِهِ فی النّاسِ وَ یَضَعَهُ عِنْدَ اللّهِ؛ هر که ثروتی دارد، مبادا آن را تباه کند؛ زیرا صرف کردن بی مورد آن، ریخت وپاش و اسراف است. این کار، او را در میان مردم بلند آوازه می کند، ولی نزد خدا بی مقدار می سازد.»البته برخی هم برای پیروزی خود، از اموال بیت المال استفاده و به هر شکل ممکن آن را توجیه می کنند. این کار اشتباه مضاعفی است؛ زیرا  علاوه بر اسراف و تبذیر، از بیت المال برای مقاصد شخصی استفاده کرده اند.امام باقر علیه السلام می فرمایند: «اَلْمُسْرِفُون الذینَ یَسْتحلّون المَحارِمَ و یَسْفِکُونَ الدِّماءَ؛ اسراف کاران، آنانی هستند که حرام ها را حلال می شمارند و خون می ریزند

  2.انصاف در گفتار

نامزد در دفاع از ایده ها و برنامه ها و معرفی خود باید در گفتار و کردار، جانب انصاف را داشته باشد و از حق کشی دوری کند. وی باید از فضای به وجود آمده در جهت قرب به خدا بهره برد و با سعه صدر در برابر کارشکنان، همچون دوستی مهربان باشد.امام علی علیه السلام می فرمایند: «اَجْوَرُ السّیرةِ اَنْ تَنْصِفَ مِنَ النّاسِ وَ لا تُعامِلَهُم بِهِ؛ ستمکارانه ترین روش آن است که از مردم انصاف بخواهی، ولی خودت با آنان به انصاف رفتار نکنی».انصاف در گفتار و کردار نسبت به خود و رقیبان موجب الفت دل ها خواهد شد و به دوستی ها را دوام خواهد بخشید که «الإنْصافَ یُؤَلِّفُ القلوبَ».

3.احترام متقابل و دوری از تهمت

لازمه انتخابات سالم، ایجاد فضایِ سالم و دور از تشنج و فساد است. این امر محقق نخواهد شد، مگر با رعایت اصل «احترام متقابل» «هم دلی و هم بستگی» و دوری از «حرمت شکنی» و «تهمت و افترا».تجربه نشان می دهد بیشترین ضربه که می توان به حاکمان و در فضای انتخابات به نامزدها وارد کرد، خیانت کردن، تهمت زدن و شایعه پراکنی است. بنابراین، افراد باید بکوشند خود را در جایگاه تهمت قرار ندهند.امام علی علیه السلام می فرمایند: «مَنْ وَضَعَ نَفْسَهُ مَواضِعَ التُّهْمَةِ فلا یَلُومَنَّ مَنْ اساءَ به الظنَّ؛ کسی که خود را در جایگاه تهمت قرار داده است، نباید جز خود را نکوهش کند».از آنجا که انسان با هم نشین خود شناخته می شود، باید هوشیار باشد که در هر مجلسی شرکت نکند و با هر کسی نشست و برخاست نداشته باشد.امیر المؤمنین علی علیه السلام می فرمایند: «ایّاکَ وَ مَواضِعَ التُّهْمَةِ وَ المَجْلِسَ المظنونِ بالسوء، فانَّ قَرینَ السوءِ تغُزُّ جَلیسَهُ؛ از رفت و آمد به جاهای تهمت برانگیز و مجلس هایی که گمان بد به آنها برده می شود، بپرهیز؛ زیرا دوست بد، هم نشین خود را می فریبد».

4.پرهیز از دادن وعده های واهی

معمولاً صحنه انتخابات، نامزدها را ناچار می کند در جمع هواداران خود وعده هایی را بدهند که قادر به انجام آنها نیستند. متأسفانه برخی وعده ها در اثر فکر نکردن به عاقبت آن و در فضای به وجود آمده گفته می شود. در این شرایط باید هنگام گفتار با تأمل و از روی تعقل سخن گفت.امام صادق علیه السلام می فرمایند: «لا تعِدَنَّ اخاک وَعَداً لیس فی یدک وفاؤهُ؛ هرگز به برادرت وعده ای نده که انجام آن به دست تو نیست».قرآن مجید در سوره صف درباره انسان هایی که به گفتار خویش عمل نمی کنند، می فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتًا عِنْدَ اللّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ؛ هان ای کسانی که ایمان آورده اید، چرا چیزهایی می گویید که به آنها عمل نمی کنید. خدای تعالی سخت به خشم می آید که چیزی را بگویید که بدان عمل نمی کنید.»همچنین امام علی علیه السلام می فرمایند: «وعدُ الکریم نقد و تعجیل، وعد اللئیم تسویفٌ و تعلیل؛ وعده شخص بزرگوار، نقد و فوری است و وعده شخص فرومایه، امروز و فردا کردن و با بهانه جویی همراه است».

5.پرهیز از شعارزدگی

برخی نامزدها در زمان برگزاری انتخابات، شعار هایی را سر می دهند که قادر به انجام آنها نیستند. این گونه شعار گرایی، حکم فریب مردم را دارد و از منظر شرع و اخلاق، نکوهیده و ناپسند است. بنابراین، انسان های صالح، گوی سبقت را در میدان عمل از هم می ربایند و خدمت به خلق را نردبان قرب به خداوند متعال قرار می دهند. آنان از سخنان به ظاهر خوش آب و رنگ، ولی بی پایه که توان انجام دادن آن را ندارند، دوری می کنند.حضرت علی علیه السلام درباره پیروان و اصحاب جمل می فرمایند: «وَ قَد ارعَدوا و اَبْرَقوا، و مع هذین الامرین الفَشَلُ، و لَسْنا نُرعِدُ حتی نُوقِعَ و لا نُسِلُ حتی نُمْطِرا؛ چون رعد خروشیدند و چون برق درخشیدند، ولی کاری از پیش نبردند و سرانجام سست گردیدند. ما این گونه نیستیم. تا عمل نکنیم، رعد و برقی نداریم و تا نباریم، سیل جاری نمی سازیم.»آن حضرت، یکی از علل شکست کوفیان را سردادن ادعاها و شعارهای تند می داند، به گونه ای که در میدان عمل هیچ گونه یاری نمی کنند: «ای مردم کوفه! بدن های شما در کنار هم، ولی افکار و خاسته های شما پراکنده است. سخنان ادعایی شما، سنگ های سخت را می شکند، ولی رفتار سست شما، دشمنان را امیدوار می سازد. در خانه هایتان که نشسته اید ادعاها و شعارهای تند سر می دهید، ولی در روز نبرد می گویید: ای جنگ، از ما دور شو و فرار می کنید. آن کسی که از شما یاری خواهد، خوار است و قلب رها کننده شما آسایش ندارد. بهانه های نابخردانه می آورید. چون بدهکاران خواهان مهلت، از من مهلت می طلبید و برای مبارزه سستی می کنید.»

6.پرهیز از اختلافات

در هر جامعه ای، سلیقه های گوناگون وجوددارد. با این حال گروه ها باید با وجود اختلاف سلیقه ها و تعدد آرا در برابر منافع مشترک خود (ملی - مذهبی) وحدت کلمه داشته باشند و از تفرقه و اختلاف به شدت بپرهیزند. آنان باید تنها برای رضای خدا و ادای تکلیف الهی به عرصه رقابت قدم بگذارند. پس پیروز شدن یا ناکامی در انتخابات برایشان تفاوتی نمی کند؛ زیرا در هر دو حالت، به تکلیف خود عمل کرده اند.نامزدها باید بکوشند از هوا و هوس و نیرنگ و فریب افراد بپرهیزند و از تجاوز به حقوق دیگر نامزدها و هواداران آنها خودداری کنند؛ زیرا اهانت به هر شکل ممکن، وحدت کلمه را از بین می برد و زمینه حق کشی و انحراف را پدید می آورد.باید فضایی سالم و آرام فراهم کرد تا مردم بتوانند به درستی و با فراغ بال، درباره نامزدها، برنامه ها، شعارها و اهداف آنان تصمیم گیری کنند. اختلاف، فضایی را ایجاد می کند که قوه فکر و عقل در آن از کار می افتد و تنها پیروی از هوا و هوس و تعصب های خشک و نادانی برجای می ماند. همین امر ما را به ورطه نابودی و هلاک نزدیک می کند.حضرت علی علیه السلام درباره اثر اختلاف می فرمایند: «الخلاف یهدم الرأی؛ اختلاف، نابود کننده اندیشه است».معمولاً ریشه اختلاف ها، نادانی است و اگر نادانی نبود، هرگز اختلاف پدید نمی آمد.امیر مؤمنان علی علیه السلام در بیان این معنی می فرمایند: «لَو سَکَتَ الجاهلُ ما اخْتَلفَ الناسُ؛ اگر نادان خاموشی می گزید، مردم دچار اختلاف نمی شدند».

7.دوری از فریب کاری